Morele ambitie: een vrouwenzaak?

Als Vlaming is het toch altijd een beetje schrikken: het vrijpostig bashen van mensen die hun nek uitsteken, alsof het een sport was. Het viel ook auteur en zelfverklaarde wereldverbeteraar Rutger Bregman ten deel, toen hij zijn laatste boek Morele ambitie op de wereld losliet: een stortvloed aan commentaren, de ene al meer gegrond dan de ander. Er vloeide al heel wat inkt over Bregmans jongste geesteskind, maar één iets ontbrak nog volgens mij: een gegenderd perspectief.

Sayonara, bullshitjobs

Neem het aan van iemand die de voorbije maanden zélf een atypische zelfhulp bestseller uitbracht en daardoor bijzonder veel persaandacht kreeg: het is geweldig als je knuppel-in-het-hoenderhok-gewijs een maatschappelijk debat kan aanzwengelen. Dat is namelijk het hele opzet. Ook Rutger Bregman beroerde de gemoederen in de Nederlandse en Vlaamse media.

In zijn laatste worp, Morele Ambitie, stelt hij dat teveel mensen hun talent verspillen in bullshitjobs. In de wereld van consultants, bankiers en advocaten kan je succes oogsten en meer dan de choco op je boterham verdienen, maar het is, volgens Bregman allemaal nogal suf en saai. En vooral: zonde van het talent!

Bregman pleit voor het inleveren van je dik salaris, deftige titel of corner office voor een hoger goed: een carrière gewijd aan de beste oplossingen voor de grootste wereldproblemen. Volgens Brugman moeten we dus vooral in eigen boezem durven kijken. Hij doet een moreel appel op het individu. Dikke zwarte blokletters kondigen het eerste hoofdstuk aan: “Nee, jij bent niet genoeg.” Jij moet in beweging komen. En als jij moreel in gang schiet, krijg je hopelijk ook de rest mee.

Fans & haters

“Een verfrissende wake-up call!”. ”Een uitnodiging om groots te denken!”. ”Een diepgaand perspectief op het doel van het leven.” Hoe kwistig Bregmans fans ook zijn met hun superlatieven, des te scherper klinkt de kritiek van de non-believers.

Het heet dat Bregmans boek een ongevaarlijke worp is die de status quo niet ter discussie stelt. Dat de nadruk op een kleine groep geprivilegieerde toptalenten een weeffout is in Bregmans project, die ordinaire stervelingen verweesd achterlaat. Sommigen poneren dat het een ondemocratisch en elitair betoog is met koloniale ondertonen. Tenslotte is er een rabiate groep haters die een ware afkeer van de persoon Rutger Bregman niet onder stoelen of banken kunnen steken.

It’s the system, stupid

Wat volgens mij nog ontbreekt is een gegenderd perspectief. Is het louter toeval dat de beroepen die volgens Bregman hoog scoren op morele ambitie of relevantie - met name zorg en onderwijs - sterk (ver)vrouwelijk(t) zijn? We weten in elk geval dat naarmate sectoren vervrouwelijken, de lonen dalen. Dat de waardering voor wat we zien als “vrouwelijke” taken (zorgen, ondersteunen, onderwijzen en zowat alles wat met kinderen te maken heeft) met een lager prijskaartje komt dan wat we doorgaans als “mannelijk” klasseren (analyseren, adviseren, consulteren). Dat de morele ambitie die vrouwen tonen in betaalde én onbetaalde arbeid zwaar miskend wordt.

Natuurlijk mogen individuen op hun eigen verantwoordelijkheden gewezen worden - ik pleit in mijn eigen boek ook voor meer (micro-)activisme - maar of dat voldoende is om de systeemfouten van pakweg het patriarchaat en de moordende hustle culture recht te trekken, durf ik betwijfelen. Mijn persoonlijk moreel kompas doet mij timmeren aan een wereld met meer gendergelijkheid en ik durf hardop dromen dat ik daarmee een kiezel in de rivier verleg. But there’s only so much a one woman show can do.

Alert zijn op de pensioenkloof

Wat meer is: we moeten als vrouwen al zoveel. Een diploma in de wacht slepen, liefst van het soort dat je aan een carrière helpt (want hé, ondanks onze morele ambitie moet er wel brood op de plank komen). Husband material aan de haak slaan. Pantoffels klaarzetten en de keukenprinses uithangen. Perfecte kinderen baren. Diezelfde kinderen zogen, biogroenten voederen en rondrijden in je bakfiets naar een waaier aan verrijkende hobby's. Hen introduceren in alle juiste sociale kringen. De ster van de ouderraad zijn. Een afgetraind body er op na houden alsof die kinderen er nooit waren uit gekomen. Een bloeiend sociaal leven hebben en dineetjes houden die moeiteloos lijken maar je laatste puf uit je persen. Seksgodin, check! Sinds kort moeten we ook zelf “alert zijn” op de pensioenkloof, zoals Sophie van Gool recent terecht aan de kaak stelde.

Ik ben alvast benieuwd hoe moreel verwerpelijke loonkloven, pensioenkloven, glazen plafonds en seksisme op de werkvloer met louter individuele actie te fiksen vallen. En vooral: hoe we daar als overwerkte en onderbetaalde vrouwen in godsnaam de tijd en de energie voor moeten vinden.